2020 yılının Şubat ayında ABD ve Taliban arasında Afganistan’a barış getireceği umuduyla akdedilen anlaşma başlıca dört konuyu düzenledi: yabancı askerlerin Afganistan’dan çekilmesi, şiddetin azaltılması, Afganistan’ın terör örgütleri için güvenli liman olmaktan çıkartılması ve Afgan hükümeti ile Taliban arasında müzakerelerin başlatılması. Bu dört konu arasında uluslararası basında en fazla dikkat çeken Afganistan’daki yabancı askerlerin ülkeden çekilmesi oldu. Taliban’ın taahhütlerini yerine getirmekte ne kadar istekli olacağı ya da Taliban ile Afganistan hükümeti arasında sürdürülecek görüşmelerin somut sonuç verip vermeyeceği meselesi, Trump’ın Afganistan’dan asker çekme konusundaki kararlılığının ve bu kararlılığa yönelik eleştirilerin gölgesinde kaldı.
Anlaşma Afganistan’da bulunan yabancı asker sayısının 135 gün içinde 12.000’den 8.600’a indrilmesini, Taliban anlaşmadan kaynaklı yükümlülüklerine uyduğu taktirde askerin tamamının 14 ay içinde çekilmesini öngörüyordu. Taliban’ın anlaşmadan kaynaklanan yükümlülüklerine bağlılığı konusunda tereddütler varken ve ülkede şiddet hızla devam ederken Tump yönetimi asker çekmeye devam etti. 15 Ocak 2021 tarihi itibarıyla Afganistan’daki yabancı asker sayısının 2.500’e inmiş olması, çekilmenin hızını da eleştirilere açtı. Trump yönetimi açısından bu hız, ABD’nin akdedilen anlaşmaya olan bağlılığının ve Afganistan’a barış getirme konusundaki kararlılığının bir sonucu; oysa Avrupalı müttefikler çekilmenin Afganistan’a barış getirmenin aksine barışı engelleyeceğini düşünmekte. Geçtiğimiz Kasım ayı içinde Almanya hükümeti, geri çekilmenin Afgan hükümeti ve Taliban arasındaki görüşmeleri tehlikeye atabileceğinden, güvenlik boşluğu yaratabileceğinden ve Afganistan barış sürecindeki kazanımları tehlikeye atabileceğinden endişe duyduklarını açıklamıştı. Benzer şekilde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de Trump yönetimini Afganistan’dan aceleyle çekilmeye karşı uyararak, erken ve koordinasyonsuz çekilmenin bedelinin yüksek olabileceğini ifade etmişti. Aslında Avrupalı müttefiklerden ve NATO’dan gelen endişe bildirimlerine Trump’ın kulak asmadığı açıktı; ancak artık bu gerçeğin bir anlamı kalmış mıdır? Zira Trump koltuğu Biden’a devretmiştir ve bu noktada, doğal olarak, yeni Başkan Biden’ın Afganistan politikasının ne olacağı önem kazanmaktadır. Biden ne yapacaktır? Trump’ın izinden gidecek ve Mayıs 2021’e kadar askeri Afganistan’dan tamamen çekecek midir? Ya da Avrupalı müttefiklerine de kulak verip Afganistan’dan çekilmeyi yavaşlatacak ve nihayetinde belli bir ABD askeri varlığını Afganistan’da bulunduracak mıdır? Bu sorulara net yanıt vermenin, bu aşamada, kolay olmadığını düşünen uzmanlar olsa da, Biden’ın Obama yönetiminde başkan yardımcılığı esnasında konuya dair görüşleri, başkan olarak izleyeceği politika hakkında fikir yürütmemizi sağlayabilir. Biden, geçmişte, Afganistan’daki Amerikan asker sayısının, birkaç bine indirebileceğini ifade etmiş, Afganistan’da sadece küçük bir terörle mücadele gücü bulunması gerektiği yönünde görüş bildirmişti. Başkanlık seçimleri öncesi de “sonsuz savaşlar sona ermeli” ve “ sorun şu ki hala terör konusunda endişelenmemiz gerekiyor” demişti. Biden’ın Afganistan’a dair fikirlerinin, başkanlık koltuğuna oturmasıyla, değişmeyeceği varsayımından hareket edersek, Afganistan’da büyük bir ABD askeri varlığını tercih etmeyeceğini, terörle mücadele birimi bulundurmak istemekle beraber, ABD askerini çekmeye devam edeceğini ileri sürebiliriz. Zaten Biden’ın ABD ve Taliban arasında akdedilmiş ve ABD’yi bağlayan bir anlaşmayı yok saymasını da beklemek doğru olmaz. Biden’ın seçilmesiyle Taliban’dan gelen “anlaşmaya bağlı kal” çağrısı da Biden’ın anlaşmayı yok sayma ihtimalinden değil ama anlaşmayı yorumlama ve uygulama konusunda daha katı bir yaklaşım benimseme ihtimalinden kaynaklanmaktadır. Zira Biden Taliban’ın anlaşmadan kaynaklanan yükümlülüklerine bağlılığı konusunda Trump’dan daha hassas olabilir. Yani ABD-Taliban arasında akdedilen anlaşmanın düzenlediği ve yabancı askerlerin çekilmesi dışında kalan diğer üç konu da, askerlerin çekilmesi kadar önem kazanabilir.

Doç Dr Dilek YİĞİT

kimvekil.com