Nevruz doğanın uyanışını, gece ile gündüzün beraberleşmesini, tarım hayatının başlangıcını, yazın gelişini yansıtan bayramlardan biridir. Nevruz Türkün doğaya bağlılığından gelen ve ona duyulan sevgiden teşekkül bulan ulu bir bayramdır. Türk milletinin kendi yaşam felsefesinden, doğa düşüncesinden doğmuş yaz bayramının her gelişi oldukça büyük coşku ile karşılandı. Çünkü doğadaki değişiklik tarih boyunca öylece etnosun hayatında da bir dönüm ve yenilenme noktası olarak düşünülüp. Eski Türk imparatorluklar çağında ilk bahar ve son bahar bayramlarının resmi devlet bayramları oldukları hakkında bilgilere Çin kaynaklarında rastlıyoruz. Kaşgarlı Mahmud'un "Divanü Lûgati't-Türk" adlı ilk ansiklopedik sözlüğünde baharın gelişi "sellerin-sulların çağlaması, karın eriyip dağ zirvelerinin görünmeye başlaması, dünyanın nefesinin ısıması, rengarenk çiçeklerin açılması, yeryüzüne yemyeşil ipek qumaşın serilmesi, hayvanların balalaması" şeklinde tarif edilir. Baharın gelişi, Yeni yılın karşılanması töreni mifopoetik düşünce olayı gibi kaostan uzaya geçişi temsil ediyor. Çoklu ayin ve törenlerin yapıldığı kutsal Nevruz gecesi bir an suların durması kaostan uzaya sürekli geçişin bir anının sembolüdür. Yani eskiden, eski yıldan ve ona bağlı olan ne varsa sembolik olarak hafızalardan silinir.

"Nevruz" Farsça "Yeni gün" demektir. Nevruz bayramının kökeni eskidir. Eski zamanlardan Azerbaycan, İran, Afganistan, Tacikistan, Özbekistan ve birçok  Doğu ülkelerinde baharın - yeni yılın gelişini şenliklerle karşılıyorlar. Nevruz Azerbaycan'la birlikte, İran'da, Türkmenistan'da, Tacikistan'da, Özbekistan'da, Pakistan'da, Kazakistan'da, Kırgızistan'da özel tentene ile qeyd edilir.
      Nevruz bayramına hazırlık bir ay önce başlar. Nevruzdan önce 4 ünsüre uygun - su, ateş, yel, toprak çerşenbeleri kaydedilir. Bayram esasen 20-21 Mart tarihlerinde keçirilir. Nevruz temizlik bayramıdır. İnsanlar evlerini temizler, sanki kışın soğuğundan kurtararak, yazın gelişini karşılamaya başlarlar. Nevruz'un sembollerinden bir de semeni  göyerdilmesidir. Bayram zamanı her evde semeniye rastlamak olar. Nevruz bayramında göyərdilən semeni  yazın gelmesinin, doğanın canlanmasının, tarımın sembolüdür. Azerbaycan köylüsü semeni göyərtməklə sonraki ekonomik yılına bereket, bolluk arzulamış, bayrama dört hafta kala, her salı ve bayram günü ateş qalamaqla, şarkı qoşmaqla güvenini ifade etti.

 Son  çarşamba gecesi devamlı konuşmak, içki içmek, yakışıksız işler tutmak olmaz. Nevruz Bayramı akşamı yakılan ateş hayır istenmektedir. Nevruz Bayramı akşamı komşular yaslı adamların həyərində ateş yakıp, onları "kara bayram" dan çıkarırlar. 
Tonqal yakma töreni bu odun-ocağın şefaverici, belirleyici gücü ile ilgilidir ki, adamlar kendi dertlerini, ağırlığını, uğurluğunu ateşin üstünde yakıyor. Arınmış, durulmuş bir rolle yeni güne, yeni hayata başlarlar. 
Nevruz  adetlerinden biri de  papaqatma şöleninin. Kep atma çocukların əylənməsi için olan bir şeydir. Adamlar geziniyor, şapka atıyorlardı. Onların külahı ise kırmızı boyalı yumurta, qorğa, konfetlə doldurulardı.
Nevruz adetlerinden biri de yumurta savaşmaktır. Çocuklar yumurtaları savaşıyor sona kalan ise absorbe yumurtaları götürür. 
Adete  göre  rozet süslemek gerekir.  İçerisinde  pasta,  baklava,  şekerçöreyi, ceviz, fındık, kestane, noğul, badem vb. olmalıdır.

Dr. Aytan AHMADOVA

kimvekil.com

Not: Bu resimlerde ki Nevruz hazırlıklarının tamamı, yazarımız Sn. Dr. Aytan AHMADOVA Hanım’ın el emeği, yaşatılan anane-geleneklerimizin günümüz kutlama hazırlıklarıdır.

kimvekil.com